Kooperatiflerde birleşerek çoğalan köylünün örgütlü gücü Neptün Soyer: “100 yıl sonra tekrar bir sözümüzün olması bizi çok gururlandırdı”

İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından düzenlenen İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi’nin yedinci ve son gününde konuşan S.S. İzmir Köy Koop Birliği İdare Şurası Lideri Neptün Soyer, Türkiye’deki kooperatifçiliğin tarihine ait açıklamalar yaptı. Birinci İktisat Kongresi’nden bir asır sonra üreticilerin kelam haklarını kullanmış olmalarına vurgu yapan Soyer, “100 yıl sonra tekrar burada bizim de bir sözümüzün olması bizi çok gururlandırdı” dedi.

İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından “Yeniliğe Davet” sloganıyla tüm Türkiye’yi geleceği inşa etmeye çağıran İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi’nin yedinci ve son günü Yekta Kopan’ın sunumuyla devam etti. Ahmed Adnan Saygun Sanat Merkezi’nde (AASSM) İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Tunç Soyer’in mesken sahipliğinde düzenlenen, “Çokluğa ve Birliğe Davet” temasıyla devam eden kongrede S.S. İzmir Köy Koop Birliği İdare Konseyi Lideri Neptün Soyer de konuştu. Neptün Soyer, “Kooperatiflerde Birleşerek Çoğalan Köylünün Örgütlü Gücü” başlığıyla bir sunum yaptı.

“100 yıl sonra tekrar sözümüzün olması bizi çok gururlandırdı”
Cumhuriyet tarihinin en değerli ziraî örgütlenme yapılarından olan birliğe 2016 yılında birinci bayan lider sıfatıyla seçilerek vazifeye başlayan ve kırsalda 116 ünite kooperatif ve binlerce çiftçi ortağı ile üreticinin ve tarımın hak ettiği prestiji kazanması için çalışan İzmir Köy Kooperatifleri Birliği İdare Konseyi Lideri Soyer, “100 yıl sonra tekrar burada bizim de bir sözümüzün olması bizi çok gururlandırdı” dedi.
Kooperatifin tarifi yaparak kelamlarına başlayan Soyer, “İnsan muhtaçlıklarının karşılıklı yardımlaşma yoluyla giderilmesini sağlamak ve ortakların çıkarını korumak gayesiyle oluşturulan ekonomik kuruluştur kooperatif. Kooperatif fertlerin tek tek altından kalkmayacak işleri gerçekleştiren kusursuz bir dayanışma kuruluşudur. Mustafa Kemal Atatürk’ün 1920’de başlatmış olduğu kooperatifçilik hareketiyle sekteye uğrayan bir periyottan sonra 1960’lı yıllarda harikulade bir atılım olmuş İzmir’de. Bu atılımın yaşayan, bize yol gösteren liderleri da var” diyerek konuşmasına devam etti.

Başkan Soyer kooperatifçiliğe emek verenleri hatırlattı
Oturumda kooperatifçiliğin emeli hakkında konuşan Soyer, Köy Koop kurucularından Bademli Ziraî Kalkınma Kooperatifi Kurucu Lideri Mustafa Başer ve Prof. Dr. Ziya Gökalp Mülayim’in çalışmalarından örnekler verdi. Soyer’in sunumu kapsamında Filiz Türkmenoğlu’nun kooperatifçiliği bilim ve siyasetle buluşturan Mahmut Türkmenoğlu’nun kooperatiflerin köylüyü nasıl güçlendirdiğini anlattığı konuşması da iştirakçilere izletildi.

“Kooperatifçiliğin kökleri imeceye uzansa da birinci tohumlar Atatürk tarafından atılmıştır”
Soyer, “‘Kanaatim odur ki kesinlikle surette birleşmede kuvvet vardır. Kooperatif yapmak maddi ve manevi kuvvetleri zeka ve maharetleri birleştirmektir. Yoksa bir zayıfla bir kuvvetlinin birleşmesinden bahsetmiyorum. Birleşmenin böylesi zayıf olanın kuvvetliye esir olması demektir’ kelamlarıyla Mustafa Kemal Atatürk cumhuriyetin birinci yıllarında yeniden İzmir’de kooperatifçiliğin ehemmiyetini anlatmıştır. Kooperatifçiliğin kökleri Anadolu’nun imece geleneğine uzansa da birinci tohumlar genç cumhuriyetin temelleriyle birlikte Atatürk tarafından atılmıştır. 1920 yılında ülkenin birçok yeri işgal altındayken Atatürk o tarihte ülkeyi savaşla kurtaracağından ve sonra yeni bir devlet olarak Türkiye Cumhuriyeti’ni kuracağından o kadar emindir ki yeni devleti kurmak için Kurtuluş Savaşı’na başlamadan evvel iktisat uğraşına başlamayı gerekli görmüş. Ve b u iktisat gayretinde en değerli ögelerden biri olarak gördüğü kooperatifçiliği geliştirmek için gerekli olan kooperatif şirketler yasa tasarısını şahsen hazırlayarak meclise sunmuştur” diye konuştu.

“Böyle bir dünya önderi yoktur”
Atatürk’ün ekonomik uğraşa askeri gayret kadar hatta ondan daha fazla değer verdiğini belirten Soyer, “Böyle bir dünya önderi yoktur. Atatürk’ün hazırladığı kooperatif şirketler kanun tasarısı tümüyle kanunlaşmamış ise de tasarının 28 Aralık 1920’de Meclis Genel Kurulu’nda görüşülüp oylanarak kabul edilmiş 5 unsuru çok değerlidir. Beşinci hususu; köy, çiftçilik ve alışılmış ki tarımın geleceği açısından da farklı bir ehemmiyet arz etmektedir. Beşinci husus motamot şöyledir: Ziraat müdür ve memurlarıyla, ziraat ticaret ve sanayi odaları, yöneticileri ve tüm öğretmenler kooperatiflerin kurulması konusunda köylüye yardım etmek ve bu mevzuda gerekli bilgilerle donanmakla yükümlüdürler. Bunu yerine getirmeyen memurlar ve öğretmenler misyonlarını yapmamış sayılırlar” de di.

“Dağ üzere problemler el birliği, sabır ve kooperatif öncülerinin inatçı eforuyla çözüldü”
İktisat kongresinde çiftçilerin talepleriyle şekillenen eğitime, köylerde okul ve yükseköğrenim görmüş herkesin zarurî 1 yıl öğretmenlik yapmasının talep edilmesine değinen Soyer, “1920’de başlayan Atatürk’ün köylerdeki Kırsal dönüşümü 1940’ta köy enstitülerinin kurulmasıyla taçlanmıştır ve kırsalda dönüşüm başlamıştır. Atatürk’ün mimarı olduğu enstitüler sayesinde Anadolu’nun fakir köylüsü kooperatifle tanışır, ekonomik yoklukları kooperatifler sayesinde el birliğiyle aşabileceğini görür. 1950’li yıllara geldiğimizde genç cumhuriyetle gelişen kooperatifçilik hareketi geri plana itilir. Köy enstitüleri kapatılır, tarımda fakir köylüyü ağalara mahkum eden tertip koruma edilir. Lakin küçük üreticiye dayanan bir tarımsa l üretime sahip olan Türkiye için kooperatifçilik gerçek bir gereksinimdi. Hem köylüler hem bağımsız bir ülke iktisat için vazgeçilmez olan kooperatifçilikte 1960’lı yıllarda yine bir canlanma hareketi başlar. Atatürk’ün Anadolu topraklarına ektiği kooperatifçilik tohumları bu harekete temel olmaktadır. Her toplumsal hareketin birinci tohumunu toprağa düşürecek bir başkanı vardır. Kooperatifçiliğin tohumunu İzmir’in verimli topraklarıyla tekrar buluşturma görevi de Bademler Köyü’nde Mahmut Türkmenoğlu’na düşer. Türkmenoğlu’nun Bademler Köyü’nde kurduğu kooperatif çığ üzere büyüyecek damlanın birinci dalgalarındandı. Bademler Kooperatifi kurulup gelişirken Yarımada’dan Kozak Yaylası’na, Menderes Ovası’na kadar yeni kooperatifler doğmaktadır. Kooperatif kurmakla iş bitmiyor. Kimi vakit su kimi vakit makine kimi vakit para yok. Dağ üzere problemler ancak el birliği, sabırla ve kooperatif hareketinin öncülerinin inatçı uğraşıyla çözülecektir. Köylüler için hayal edilen şeyler kooperatif sayesinde birer birer gerçeğe dönüşmeye başlayacaktır kendi emekleriyle. İzmir’dekine misal hareketler Türkiye’nin dört bir yanında yaşanmıştır” açıklamasında bulundu.

“İzmir Köy Koop Birliğimiz logomuzda erkekle el ele olan bayanı idareye seçti”
Kooperatif sistemindeki eşitlik kavramına ait konuşan Soyer, “Toplumsal cinsiyet eşitliği için de geçerlidir. 1970’li yıllarda İzmir Köy Koop Birliği logosunda tarımda emek ağır çalışan bayan ve erkek el eledir. Bayanların kooperatiflerde idarede bulunmaları ve kelamlarının olması maalesef hala konuşmamız gereken, ne kadar kıymetli olduğu yeteri kadar anlaşılmamış bir husustur. Ülkemizin öncü kenti İzmir burada da farkını ortaya koymaktadır. Toplumsal, ekonomik, kültürel her alanda bayanlar öbür vilayetlerimize nazaran daha çok var olabilmektedirler. Bugün örneğin logomuzda erkekle el ele olan bayanı idareye seçtiler. Fakat bu durumun tüm Türkiye’ye yayılması gerekmektedir. Enteresandır yarımda çalışan bireylerin yüzde 48’i bayan yüzde 52’si erkektir. Bu orana en yakın bölüm hizmet bölümüdür. Hizmet sek töründe çalışan bayan oranı yüzde 28’tir. Fakat tarımda toplumsal haklar açısından bakıldığında oran birden yüzde 20’lere düşüyor. Tarımda bayanın toplumsal haklarının kazanılması için çok yol almamış olduğumuzu üzülerek hatırlatmak isterim. Siyaset ve endüstride olduğu gibi” tabirlerini kullandı.
Neptün Soyer, konuşmasının sonunda salondaki kooperatif ortakları ve üreticileri de sahneye çağırdı.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı