TELKODER: Elektronik haberleşme sektöründe serbestleşme hedefinden vazgeçilmemeli

Özgür Telekomünikasyon İşletmecileri Derneği (TELKODER), Türk Telekomünikasyon A.Ş. (Türk Telekom) tarafından 30 Aralık 2022 tarihinde Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) gönderilen açıklamayı yorumladı.

TELKODER, 2005 yılında gerçekleştirilen özelleştirme sürecinin yeni bir basamağa geçmesi manasına gelen bu açıklamanın tam olarak anlamlandırılabilmesi için; özelleştirmenin ideolojisi ve en son hedefi nedir?, ülkemiz elektronik haberleşme (telekomünikasyon) bölümünde gayeler nelerdi?, ortadan geçen 21 yılda ne oldu?, ne yapıldı?, sonuçlar ne oldu? üzere değerli soruların cevaplandırılmasının gerektiğini belirtiyor.

Türk Telekom’un, KAP’a gönderdiği açıklamada aşağıdaki satırlar yer alıyordu.

“Şirketimizin uzun vadeli stratejik planlamaları doğrultusunda İdare Konseyimiz, Türk Telekomünikasyon A.Ş. (Türk Telekom) ile Bilgi Teknolojileri ve Bağlantı Kurumu (BTK) ortasında 14.11.2005 tarihinde imzalanan ve 28.02.2026 tarihine kadar geçerli olan, telekomünikasyon hizmetlerinin yürütülmesine ilişkin imtiyaz mukavelesinin uzatılması için BTK’ya müracaat yapılmasına karar vermiştir.”

TELKODER’in kıymetle üzerinde durduğu üzere, devlet tarafından özelleştirme süreçlerini yönetmek üzere kurulan Özelleştirme Yönetimi Başkanlığı da özelleştirmenin temel ideolojisinin “Devletin, asli misyonları olan adalet ve güvenliğin sağlanması yolundaki harcamalar ile özel dal tarafından yüklenilemeyecek altyapı yatırımlarına yönelmesi, ekonominin ise pazar sistemleri tarafından yönlendirilmesi” olduğunu belirtirken, özelleştirmelerin nihai amacının “Devlet’in iktisatta işletmecilik alanından tümüyle çekilmesini sağlamak” olduğunu açıkça vurguluyor.

Bilindiği üzere, Türk Telekom özelleştirmesi, Türkiye’de yapılan en kıymetli özelleştirmelerden birisi olarak bedellendiriliyor. TELKODER de bu yüzden sürecin kıymetli adımlarının hatırlanması gerektiğini belirtiyor. Bu kapsamda;

1. 2005 yılında, Türk Telekom’daki kamu hissesinin %50’nin altına düşmesiyle (Türk Telekom paylarının %55’inin özelleştirme suretiyle Ojer Telekomünikasyon A.Ş.ye satılması) birlikte, özel şirkete dönüşen Türk Telekomünikasyon A.Ş. ile Telekomünikasyon Kurumu (mevcut adı Bilgi Teknolojileri ve Bağlantı Kurumu/BTK) ortasında 14.11.2005 tarihinde “Telekomünikasyon Hizmetlerinin Yürütülmesine Ait İmtiyaz Sözleşmesi” imzalanmıştır.
2. 14.11.2005 tarihinde imzalanan İmtiyaz Sözleşmesi’nin mühleti, birinci vazife mukavelesinin yürürlük tarihi olan 28.02.2001 tarihinden itibaren 25 yıl olarak belirlenmiş olduğundan, Türk Telekom’a tanınan imtiyaz 28 Şubat 2026 Cumartesi günü sona erecektir.
3. BTK ile Türk Telekom ortasında imzalanan mukavele kararları gereği; mukavele, mühletin bitiminde bizatihi sona erecek fakat Türk Telekom, mukavele müddetinin dolmasından en az bir yıl evvel Kurum’a (BTK) başvurup, mukavelenin yenilenmesini talep edebilecektir.
4. Bu durumda, BTK, talebi mevzuat ve BTK düzenlemeleri çerçevesinde değerlendirip kontrat mühletinin bitiminden 180 gün öncesine kadar yenileme isteğini karara bağlaması kelam mevzusudur.
5. Sözleşme müddetinin sona ermesi yahut yenileme yapılmaması halinde, Türk Telekom, altyapı/sistemin işleyişini etkileyen tüm teçhizatı, bütün işlevleri ile çalışır vaziyette ve bu teçhizatın heyeti bulunduğu, kendi kullanımında olan taşınmazları BTK’ya yahut BTK’nın göstereceği kuruluşa BEDELSİZ olarak devredecektir.

Tüm bu ayrıntıların ışığında TELKODER, Türk Telekom tarafından 30 Aralık 2022 tarihinde KAP’a yapılan açıklamanın, yenileme sürecinin başlatılması manasına geldiğini, buna rağmen, yenileme isteğinin kabulünün otomatik bir süreç olmayıp, sektördeki gelişmeler, ortaya çıkan durum, mevzuat ve BTK düzenlemeleri üzerinden yapılacak bir kıymetlendirme sonucunda, kamu faydası ve hizmet gerekleri ile Anayasal esaslar dikkate alınarak bir karar verilmesi gerektiğini belirtirken, özelleştirme sürecinin başlangıcında olduğu üzere, imtiyazın devamına dair isteğin Rekabet Kurumu’ndan yasal bir görüş alınarak karara bağlanmasının bir mecburilik olduğunu da hatırlatıyor. Ayrıyeten, Türk Telekom tarafından yapılan Sözleşme/imtiyazın yenilenmesi isteğinin kıymetlendirilmesi sırasında, çok büyük ehemmiyet taşıyan sektörel gelişmelerin varlığının da kesinlikle dikkate alınması gerektiğini belirtiyor.

5809 Sayılı Kanun Neyi Amaçlıyordu?

2005 yılında imzalanan “İmtiyaz Sözleşmesi” sonrasında, elektronik haberleşme bölümünde özgürleşme ve rekabeti önceleyen yeni bir yasal çerçeve oluşturulmuş, 2008 yılında TBMM tarafından kabul edilen 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu, yeni yasal çerçeveyi bugünkü haliyle ortaya koymuştu.

TELKODER Lideri Halil Az Teberci, “5809 Sayılı Kanunun özü, genel münasebette de belirtildiği üzere; Türk Telekom’un özelleştirilmesi ve sonrasında elektronik haberleşme alanında rekabetin sağlanması, piyasadaki oyuncu/aktör sayısının yeni işletmecilerin iştiraki ile artırılması, bakanlığın siyaset belirleyici, BTK’nın ise düzenleyici ve denetleyici olarak faaliyette bulunmasıdır. Bu temel hedef, amaç ve ideolojiye karşın, ortadan geçen müddette beklenen gelişmeler tam olarak sağlanamamıştır. Özgürleşmenin başlamasının üzerinde geçen 21 yıl sonrasında ne durumda olduğumuza bakınca, pazara yeni giren işletmecilerin daldan alabildikleri hissenin yalnızca yüzde 10 olduğunu, yeni işletmeci iştirakinin başlangıçta artmakla birlikte sonrasında bu ivmenin bilakis döndüğünü görüyoruz. Tekrar de tüm aksiliklere karşın bu süreçte hizmet çeşitliliğinin, kalitenin ve hizmet sağlayıcıların artmış olması, daha uygun bedellerle hizmetlerin satın alınabilmesi imkanının doğmuş olması, özgürleşmenin ve rekabetin tüketiciler için ne kadar yararlı olduğunu ortaya koymuştur. Türk Telekom tarafından imtiyazın yenilenmesi sürecinde tüm toplum, şeffaf bir temelde mevzuyu kıymetlendirmeli, 5809 sayılı Kanun ile ortaya konulan gaye ve gayelerden bu kadar uzağa düşmemizin nedenleri tartışılmalı, tekrar özgürleşmeye dönülebilmesi için gerekli tüm adımlar kararlılıkla atılmalı, alternatif işletmecilerin dalda faaliyetlerini engelleyen mevzuat ve uygulamalar ortadan kaldırılmalı, altyapının geliştirilmesi ülke önceliği olmalı ve tüm bunların sonuçları üzerinden imtiyaz ile ilgili karar verilmelidir.” yorumunda bulundu.

TELKODER: “Özelleştirilmeden hedeflenenlerin aksisi bir durum kelam konusu”

TELKODER, mevcut idare ve üye yapısına bakılınca Türk Telekom’un başarısız özelleştirme tecrübesinden sonra bugün prestijiyle tekrar bir devlet şirketine dönüştüğünü hatırlatıyor. Paylarının %86,68’i Varlık Fonu ve Hazine ve Maliye Bakanlığı’na ilişkin olan Türk Telekom’un idaresinin de 5809 sayılı kanun ile dalda siyaset belirleyici, düzenleyici, denetleyici olması öngörülen devlete bırakıldığının açıkça görülebileceğini belirtiliyor.

TELKODER, emsal bir durumun dalın belirleyici büyüklükte olan öbür işletmecisi Turkcell için de geçerli olduğunu, özel şirket olarak kurulmasına karşın, yabancı ve yerli ortaklar ortasında yıllarca süren uyuşmazlıklar sonucunda, devletin Ziraat Bankası aracılığıyla yaptığı müdahaleyle Turkcell’in pay ve idaresinde yükün devlete geçtiğini vurguluyor.

5809 sayılı Kanun ile başlayan özgürleşme ve rekabet periyodunun bugün geldiği noktada, bölümün en büyük iki işletmecisinin iştirak yapısı ile karar düzeneklerinde Türkiye Varlık Fonu’nun çoğunluğa sahip olduğunu belirten TELKODER, sermayesinin tamamı kamuya ilişkin olan Türksat ile birlikte düşünüldüğünde, kanun ile varılmak istenen maksadın çok zıddı bir durumun ortaya çıktığını, ülkemiz elektronik haberleşme bölümünün, bir kere daha devlet yüklü hale geldiğini değerle vurgulamak gerektiğini, bu fiili durumun, dala yeni işletmecilerin iştirakini zorlaştırdığı üzere var olan alternatif işletmecilerin de ayakta kalabilmelerine imkan vermediğini, kesimde verimlilik, inovasyon, yeni yatırım ve altyapının geliştirilmesi üzere amaçlara, bu fiili durum nedeniyle ulaşılması imkansız hale geldiğini belirtiyor. 

TELKODER, bu nedenle, Türk Telekom tarafından imtiyazın yenilenmesi sürecinde tüm toplumun, şeffaf bir temelde mevzuyu değerlendirmesi gerektiğini, 5809 sayılı Kanun ile ortaya konulan emel ve amaçlardan bu kadar uzağa düşmemizin nedenlerinin tartışılması gerektiğini, tekrar özgürleşmeye dönülebilmesi için gerekli tüm adımları kararlılıkla atılmasının değerini, alternatif işletmecilerin kesimde faaliyetlerini engelleyen, mevzuat ve uygulamalar ortadan kaldırılması gerektiğini, altyapının geliştirilmesi konusunun ülke önceliği olmasını ve tüm bunların sonuçları üzerinden imtiyaz ile ilgili karar verilmesi gerektiğini değerle vurguluyor.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı